Hoofdplaat

Generaliteitspaal 4 aan de Wilheminadijk. De nummers zijn ook ingebeiteld.

ZEELAND

GENERALITEIT

Paal Nr. 3, staat enkele tientallen meters verder aan de andere kant van de weg. Nr. 4 staat ter hoogte van de geparkeerde auto.

Philippine

Op het Philipsplein. Een Oostenrijkse grenspaal.

Abdij St. Bavo - St. Pieter

In Waterlandkerkje vinden we de eerste van deze drie bijzonder palen in Zeeuws-Vlaanderen. Het is een tiendenpaal van de Abdijen van Sint Pieter en Sint Bavo. Deze Gentse abdijen hadden het tiendrecht in het westelijk deel van Zeeuws-Vlaanderen in de 13e eeuw. Dit recht was eigenlijk een belasting in natura van 10% van de opbrengst van het betreffende "afgepaalde" land.

Op de kop staat aan één kant "SB" van St. Bavo. De palen zijn gemaakt van zandsteen, wat wijst op de hoge ouderdom. Latere palen zijn veelal in Belgische hardsteen uitgevoerd, tot de moderne materialen als gietijzer en beton opkwamen.

De tweede paal vinden we aan het eind van de van der Bekeweg op het terrein van een boerderij. Even vragen of je de paal mag fotograferen: het is privé terrein.

Dit is de beste foto die ik kon maken van de afbeelding aan de andere kant van de kop: het wapen met de drie sleutels van de abdij St. Pieter. De sleutels van St. Pieter zijn op veel wapens terug te vinden van steden, plaatsen en organisaties die Petrus als schutsheilige hebben. Tegen Petrus wordt in het Evangelie volgens Mattheüs gezegd: "Ik zal u de sleutels geven van het Koninkrjk der hemelen(..)". Hierdoor zijn zijn attributen de sleutels.

De derde en laatste Nederlandse paal - er zijn er ook drie in België - staat aan de Slepersdijk. Hij staat nogal wankel en bovendien gevaarlijk tussen hoog gras en fluitenkruid in de zomer. Er is gevaar dat een onvoorzichtige kantenmaaier de paal onherstelbaar beschadigt. Misschien is verplaatsen naar een onbedreigde plaats in de buurt nog de beste optie.

Liniepalen 3-7

Liniepaal nummer 3.

Deze serie begint met nr. 3. De eerste twee palen staan op de pagina van Zeeuws-Vlaanderen Oost.

De liniepalen vinden hun oorsprong in de "Algemeene wet over de heffing der regten van in-, uit- en doorvoer en van de accijnsen" uit 1822. In de artikelen 162 en 177 worden drie zogenaamde "Liniën van Toezigt" beschreven. De eerste linie lag tegen de rijksgrens en had de grootste restricties. De tweede linie gold als overgangsgebied tussen het vrije en onvrije territoir. De bepalingen waren daar minder streng. Deze linie "uiterlijk twee en twintig duizend ellen van het vreemd grondgebied". De palen die we hier zien zijn neergezet ter markering van deze linie en werden in de volksmond ook wel suikerbroden genoemd.

Liniepaal nummer 4 aan de Smidsweg.

Paal nummer 5. In een privé tuin en zwaar bewaakt... Achter het huis op de hoek van Smidsweg en Molenweg.

Paal nummer 6.

Paal nummer 7, de laatste.

De vijfling van Sluis

Aan de kade in Sluis staan vijf grensstenen op een rij, verbonden met een ijzeren stang. Eigenlijk is het een vier-en-éénling: het zijn namelijk vier Oostenrijkse palen met een grenspaal van 't Vrije van Sluis in het midden.
Alle palen hebben in de omgeving van Sluis hun oorspronkelijke standplaats gehad. Vermoedelijk stonden de vier Oostenrijkse palen in de buurt van Sint Anna ter Muiden, ze dateren van de 18e eeuw, toen keizer Josef II (1780-1790) ook de scepter over de zuidelijke Nederlanden zwaaide.

Ze zijn ongeveer 1.35m hoog en dragen aan beide zijden een medaillon met het landswapen. De Hollandse leeuw, met het zwaard en de zeven samengebonden pijlen en de Oostenrijkse dubbele adelaar met de keizerlijke kroon.

De grenspaal van 't Vrije van Sluis. Dit is de middelste van de vijf palen. Hij dateert uit 1660 en is het resultaat van een overeenkomst tussen het stadsbestuur van Sluis en het College van 's Lands van den Vrije van Sluis ten aanzien van enkele geschilpunten en over de grenzen van de jurisdicties. Waarschijnlijk is dit de paal die aan de Oostpoort van Sluis heeft gestaan.  Het is een 1.40 m hoge paal van 31 cm vierkant met afgeplatte hoeken.

Straatzijde (links) en Kanaalzijde (rechts).

De Banpalen van Aardenburg

Een zogenaamde jurisdictie- of banpaal, deze en de volgende paal staan aan de oostkant van de Eedeweg. Het zijn allemaal vrij ruw uitgehakte palen, ongeveer 35 cm in 't vierkant en afgedekt met een zg. pyramidion. In het boekje van M.A. Aalbregtse: "Merkwaardige grenspalen en grensstenen", is nog sprake van een vierde paal uit deze serie, maar die heb ik nog niet kunnen lokaliseren. Hulp is welkom.

Te vinden noordelijk van de kruising met de Krakeelweg, ongeveer 500m.

Al aangeduid op de kaart van Hattinga uit 1747 als de grens van de jurisdictie van Aardenburg. Staat aan de westzijde van Hogeweg.